فرمولاسیون مایع دستشویی

(شکل 1)

مقدمه:

صابون یک سورفکتانت است که با آب برای شستشو یا تمیز کردن استفاده می شود. صابون را می توان از واکنش صابونی شدن روغن، مانند روغن پالم، روغن زیتون ، یا روغن نارگیل بدست آورد. اگرچه قیمت فرمول مایع دستشویی معمولاً گران تر از صابون است، اما استفاده از سورفکتانت شیمیایی برای کاهش هزینه و بسیاری از مزایای صابون مایع، مانند استفاده آسان، آلودگی کمتر و تنوع فرمولاسیون، مصرف این محصولات را روز به روز گسترش می دهد.

برای تولید یک فرمول ساخت مایع دستشویی با کیفیت، افزون بر اجزاء شوینده شیمیایی از برخی مواد مانند مرطوب کننده ها و ترکیبات ضد باکتری نیز استفاده می شود. محبوبترین ماده ضد باکتری شیمیایی مورد استفاده در فرمولاسیون تولید مایع دستشویی، تری کلوزان است.

اگرچه ثابت شده است که تری کلوزان یک ماده موثر و غیر سمی است، اما یافته های اخیر نشان می دهد که ممکن است باعث ایجاد درماتیت تماسی فوتو آلرژیک (PACD) شود. بنابراین برخی مصرف کنندگان محصولات حاوی تری کلوزان را استفاده نمی کنند و این موضوع نیاز تولیدکنندگان برای بکارگیری یک ماده ضد باکتری طبیعی در خط تولید مایع دستشویی را نشان می دهد. گستره ی وسیعی از روغن ها و عصاره های گیاهی مانند روغن درخت چای، روغن کاج و روغن نعناع دارای فعالیت ضد باکتری هستند و در فرمولاسیون مایع دستشویی (Liquid hand wash formulation) و سایر شوینده ها بکار می روند.

همچنین در تایلند برخی گیاهان بومی وجود دارد که می توان از اسانس یا عصاره ی آنها به عنوان ماده ضد باکتری در فرمول مایع دستشویی استفاده کرد. در این مطالعه، روغن لیمو کفیر (KLO)، روغن پرتقال کینگ (KOO)، آب لیموترش (KLJ)، روغن علف لیمو (LGO)، عصاره رایناکانتوس (RNE) و عصاره منگوستین (MTE) در فرمول شیمیایی ساخت مایع دستشویی وارد و اثر ضد باکتریایی محصول آزمایش شد.

(شکل 2)

طرز ساخت مایع دستشویی گیاهی:

در این مطالعه از دو فرمولاسیون طبیعی و شیمیایی برای ساخت مایع دستشویی استفاده شد. برای تهیه ی صابون مایع طبیعی، روغن پالم، روغن نارگیل و روغن سبوس برنج با محلول آبی پتاسیم هیدروکسید برای واکنش صابون سازی مخلوط شدند. پس از اتمام واکنش، pH با اسید سیتریک تنظیم شد (8) و به مدت 2 هفته در ظرف شیشه ای ذخیره گردید.

سپس محصول با عصاره گیاهی مخلوط و به طور مداوم فعالیت ضد باکتری آن تعیین شد. مواد تشکیل دهنده ی فرمول شیمیایی مایع دستشویی شامل سدیم لوریل اتر سولفات، اسید چرب نارگیل مونو اتانول آمین، 5 برومو -5 نیترو-1.3-دیوکسان و آب بودند. عصاره های گیاهی قبل از آزمایش ضد باکتری به مایع اضافه شده و مخلوط می شوند.

(شکل 3)

نتایج و بحث:

حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و ترکیب عصاره های گیاهی در فرمول تولید مایع دستشویی:

از مطالعه ی مجزای فعالیت ضد باکتریایی عصاره های گیاهی، اثرات قابل توجهی برای روغن لیمو کفیر (KLO)، عصاره منگوستین (MTE) و روغن پرتقال کینگ (KOO) بدست آمد. هیچ اثر مهارکنندگی برای عصاره علف لیمو (LGO) و رایناکانتوس (RNE) مشاهده نشد بنابراین این عصاره ها از چرخه ی آزمایش حذف شدند. سپس ترکیب بین عصاره گیاهی و اسانس برای اثر هم افزایی آن ها مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج نشان داد که ترکیب روغن لیمو کفیر-روغن پرتقال و عصاره منگوستین-عصاره آب لیمو ترش نسبت به افزایش منفرد این عصاره ها کارایی بالاتری نشان می دهد.

اثر ضد باکتری فرمولاسیون مایع دستشویی گیاهی:

کارایی خواص ضد باکتریایی 1٪ عصاره های گیاهی (روغن لیمو کفیر و عصاره منگوستین) در فرمول مایع دستشویی کرمی (فرمول طبیعی و فرمول شیمیایی) به وسیله ی منطقه ی مهار شده ارزیابی شد. از داده های موجود در جدول 1 و 2، بزرگترین اندازه ی منطقه ی مهار شده برای فرمول حاوی سورفکتانت شیمیایی بدست آمد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که خاصیت ضد باکتریایی عصاره های گیاهی در فرمولاسیون مایع دستشویی شیمیایی بهتر از فرمول طبیعی است.

مقایسه ی خواص ضد باکتری فرمولاسیون مایع دستشویی گیاهی و نمونه های تجاری موجود در بازار:

عملکرد ضد باکتریایی مایع های دستشویی گیاهی سنتز شده در این پروژه با دو نمونه ی تجاری مقایسه شد (جدول 3 و 4). هنگامی که فرمولاسیون مایع دستشویی کرمی تنها حاوی یک نوع عصاره گیاهی است، اثر بازدارندگی پایین تری نسبت به محصولات تجاری نشان می دهد. نتایج تایید میکنند که ترکیب این روغن ها و عصاره ها می تواند منجر به تولید محصول قابل رقابت با نمونه های تجاری شود.

بهترین ترکیب مربوط به روغن لیمو کفیر و روغن پرتقال کینگ است که اثر هم افزایی بسیار خوبی در خواص ضد باکتریایی فرمول مایع دستشویی شیمیایی نشان می دهد و قدرت پاک کنندگی آن از دو محصول تجاری نیز بیشتر است.

نتیجه گیری

امروزه فرمول سازها برای کاهش اثرات جانبی مواد شیمیایی موجود در فرمولاسیون شوینده ها، به استفاده از عصاره ها و روغن های گیاهی در فرمول بندی محصولات روی آورده اند. نکته ی مهم برای استفاده از این مواد در فرمولاسیون، به دست آوردن ترکیب مناسب و غلظت بحرانی است. نتایج حاصل از این مطالعه اثر هم افزایی خواص ضد باکتری روغن لیمو کفیر و روغن پرتقال کینگ و پتانسیل ترکیب این عصاره ها را در فرمولاسیون مایع دستشویی نشان داد. برای تولید یک مایع دستشویی گیاهی ضد باکتری، باید از سورفکتانت شیمیایی برای به دست آوردن موثرترین محصولات استفاده شود. افزون بر این، روغن لیمو کفیر و روغن پرتقال کینگ به عنوان مواد معطر در فرمول شوینده نیز استفاده می گردند و باعث ایجاد رایحه ی خوش و دلنشین محصول می شوند. بنابراین استفاده از عصاره های گیاهی در فرمولاسیون مایع ظرفشویی و دستشویی، باعث بهبود بسیار مطلوب خواص حسی محصول (مانند لطافت پوست و رایحه ی خوب) می گردد.